İşıq saçan canlıların xüsusiyyətlərini bilirsinizmi?

 

İŞIQ SAÇAN CANLILARIN XÜSUSİYYƏTLƏRİNİ BİLİRSİNİZMİ?</p>
<p>            Ge­cə­lər ağac­la­rın üzə­rin­də hə­rə­kət edən işıq­la­rı heç gör­mü­sü­nüz­mü? Bə­zən bir ağa­cı az qa­la ör­tə­cək qə­dər çox olan bu işıq­lar işıl­da­quş­lar­dır. İşıl­da­quş­lar işıq sa­çan can­lı­la­rın ən əsas­la­rı­dır. Ge­cə­nin qa­ran­lı­ğın­da ağac­la­rı işıq­lan­dı­ran işıl­da­quş­lar alim­lə­rin üzə­rin­də ən çox təd­qi­qat apar­dı­ğı can­lı­lar­dan bi­ri­dir. Bu­nun sə­bə­bi­ni bir az son­ra mü­fəs­səl şə­kil­də izah edə­cə­yik. La­kin əsa­sən bu can­lı­la­rın ne­cə işıq saç­ma­sın­dan bəhs edək.</p>
<p>            İşıl­da­quş­lar bə­dən­lə­ri­nin için­də ya­şıl-sa­rı işıq­lar is­teh­sal edir­lər. İşıq işıl­da­quş­lar üçün bir ra­bi­tə, xə­bər­ləş­mə va­si­tə­si­dir. On­lar saç­dıq­la­rı işıq­lar­la ya bir-bi­ri­nə cüt­ləş­mə me­sa­jı ve­rir, ya da düş­mən­lə­ri­nə qar­şı mü­da­fiə olun­ma­ğın va­cib­li­yi­ni bil­di­rir­lər. Düş­mən­lə­ri işıl­da­quş­la­rın da­dı­nın pis ol­du­ğu­nu işıq­lar­dan bi­lir və on­la­rı ye­mək­dən im­ti­na edir­lər.<br />
Bu bö­cək­lə­rin ən əsas xü­su­siy­yət­lə­ri isə işıq­dan da­ha çox sə­mə­rə əl­də et­mə­si və de­mək olar ki, ener­ji itir­mə­mə­si­dir. İşıl­da­quş­lar bu xü­su­siy­yət­lə­ri­nə gö­rə il­lər­lə alim­lər üçün araş­dır­ma möv­zu­su olub. La­kin bü­tün araş­dır­ma və ça­lış­ma­la­ra bax­ma­ya­raq in­san­lar hə­lə də işıl­da­quş­la­rın saç­dı­ğı ki­mi sə­mə­rə­li bir işıq kəşf edə bil­mə­yib­lər.<br />
            Bir can­lı­nın işıq sa­ça bil­mə­si, ey­ni za­man­da da bu işı­ğın on­la­ra heç bir tə­sir et­mə­mə­si hey­rə­ta­miz mə­sə­lə­dir. Bu­nun sə­bə­bi­ni be­lə izah edə bi­lə­rik. Ya­nan lam­pa­la­rın işıq­la bir­lik­də is­ti­lik də ver­di­yi­ni siz­lər də hiss et­mi­si­niz. Mə­sə­lən, bir elekt­rik lam­pa­sı­na əl vur­sa­nız, əli­ni­zin yan­dı­ğı­nı hiss edə­cək­si­niz. Bu hal­da ağ­lı­nı­za işıl­da­quş­la­rın bu is­ti­lik­dən ni­yə zi­yan gör­mə­mə­si ki­mi bir su­al gə­lə bi­lər. Tə­əcc­blü olan da elə bu­dur. İşıq sa­çan can­lı­lar öz­lə­ri­nin saç­dı­ğı işıq­dan heç bir zi­yan gör­mür­lər. Çün­ki can­lı­la­rın saç­dı­ğı işıq bi­zim işıq­lan­dır­maq üçün is­ti­fa­də et­di­yi­miz işıq­dan ta­ma­mi­lə fərq­li­dir. Bu işı­ğa so­yuq işıq de­yi­lir və bu cür işıq is­teh­sa­lı za­ma­nı ət­ra­fa is­ti­lik ve­ril­mir. Bu­na gö­rə də be­lə ha­sil olan işıq çox sə­mə­rə­li­dir. Alim­lər bu işıq nö­vü­nü təq­lid et­mək üçün il­lər­dir ki, ça­lı­şır.<br />
            İşıl­da­quş­lar­la ya­na­şı də­niz­də ya­şa­yan müx­tə­lif can­lı­lar, bö­cək­lər və baş­qa bir çox can­lı nö­vü də saç­dıq­la­rı işı­ğı öz­lə­ri ha­sil edir­lər. Hər bir işı­ğın ha­sil ol­ma for­ma­sı, is­ti­fa­də sa­hə­lə­ri, müd­də­ti və ha­sil edi­lən işı­ğın cin­si ki­mi xü­su­siy­yət­lə­ri çox fərq­li­dir. Və bun­la­rın hər bi­ri mö­cü­zə­dir.<br />
            Bu can­lı­la­ra işıq ha­sil edə bi­lə­cək sis­te­mi ve­rən, bu sis­tem­lə­rin dai­mi ol­ma­sı­nı tə­min edən isə əl­bət­tə ki, can­lı­la­rın öz­lə­ri de­yil. Tə­sa­düf­lər nə­ti­cə­sin­də işıq əmə­lə gə­ti­rən bir sis­te­min can­lı­nın bə­də­nin­də mey­da­na gəl­mə­si müm­kün de­yil. Bun­dan əla­və, özün­dən işıq ve­rən can­lı­ya heç bir zə­rə­rin dəy­mə­mə­si ki­mi mü­kəm­məl bir qu­ru­lu­şun or­ta­ya çıx­ma­sı da müm­kün de­yil. İşıq sa­çan bü­tün can­lı­lar Al­la­hın yük­sək sə­viy­yə­də ya­rat­ma­sı­nın də­lil­lə­rin­dən­dir. Al­lah son­suz elm, ağıl və qüd­rə­ti­nin də­lil­lə­ri­ni bi­zə ya­rat­dı­ğı can­lı­lar va­si­tə­si­lə gös­tə­rir. Ey­ni za­man­da bü­tün bun­lar Rəb­bi­mi­zin di­lə­mə­sin­dən sa­va­yı in­san­la­rın nə qə­dər ça­lış­sa da tə­bi­ət­də­ki qü­sur­suz me­xa­nizm­lə­ri ya­rat­ma­ğa güc­lə­ri­nin yet­mə­yə­cə­yi­ni xa­tır­la­dır.

Ge­cə­lər ağac­la­rın üzə­rin­də hə­rə­kət edən işıq­la­rı heç gör­mü­sü­nüz­mü? Bə­zən bir ağa­cı az qa­la ör­tə­cək qə­dər çox olan bu işıq­lar işıl­da­quş­lar­dır. İşıl­da­quş­lar işıq sa­çan can­lı­la­rın ən əsas­la­rı­dır. Ge­cə­nin qa­ran­lı­ğın­da ağac­la­rı işıq­lan­dı­ran işıl­da­quş­lar alim­lə­rin üzə­rin­də ən çox təd­qi­qat apar­dı­ğı can­lı­lar­dan bi­ri­dir.
İşıl­da­quş­lar bə­dən­lə­ri­nin için­də ya­şıl-sa­rı işıq­lar is­teh­sal edir­lər. İşıq işıl­da­quş­lar üçün bir ra­bi­tə, xə­bər­ləş­mə va­si­tə­si­dir. On­lar saç­dıq­la­rı işıq­lar­la ya bir-bi­ri­nə cüt­ləş­mə me­sa­jı ve­rir, ya da düş­mən­lə­ri­nə qar­şı mü­da­fiə olun­ma­ğın va­cib­li­yi­ni bil­di­rir­lər. Düş­mən­lə­ri işıl­da­quş­la­rın da­dı­nın pis ol­du­ğu­nu işıq­lar­dan bi­lir və on­la­rı ye­mək­dən im­ti­na edir­lər.
Bu bö­cək­lə­rin ən əsas xü­su­siy­yət­lə­ri isə işıq­dan da­ha çox sə­mə­rə əl­də et­mə­si və de­mək olar ki, ener­ji itir­mə­mə­si­dir. İşıl­da­quş­lar bu xü­su­siy­yət­lə­ri­nə gö­rə il­lər­lə alim­lər üçün araş­dır­ma möv­zu­su olub. La­kin bü­tün araş­dır­ma və ça­lış­ma­la­ra bax­ma­ya­raq in­san­lar hə­lə də işıl­da­quş­la­rın saç­dı­ğı ki­mi sə­mə­rə­li bir işıq kəşf edə bil­mə­yib­lər.
Bir can­lı­nın işıq sa­ça bil­mə­si, ey­ni za­man­da da bu işı­ğın on­la­ra heç bir tə­sir et­mə­mə­si hey­rə­ta­miz mə­sə­lə­dir. Bu­nun sə­bə­bi­ni be­lə izah edə bi­lə­rik. Ya­nan lam­pa­la­rın işıq­la bir­lik­də is­ti­lik də ver­di­yi­ni siz­lər də hiss et­mi­si­niz. Mə­sə­lən, bir elekt­rik lam­pa­sı­na əl vur­sa­nız, əli­ni­zin yan­dı­ğı­nı hiss edə­cək­si­niz. Bu hal­da ağ­lı­nı­za işıl­da­quş­la­rın bu is­ti­lik­dən ni­yə zi­yan gör­mə­mə­si ki­mi bir su­al gə­lə bi­lər. Tə­əcc­blü olan da elə bu­dur. İşıq sa­çan can­lı­lar öz­lə­ri­nin saç­dı­ğı işıq­dan heç bir zi­yan gör­mür­lər. Çün­ki can­lı­la­rın saç­dı­ğı işıq bi­zim işıq­lan­dır­maq üçün is­ti­fa­də et­di­yi­miz işıq­dan ta­ma­mi­lə fərq­li­dir. Bu işı­ğa so­yuq işıq de­yi­lir və bu cür işıq is­teh­sa­lı za­ma­nı ət­ra­fa is­ti­lik ve­ril­mir. Bu­na gö­rə də be­lə ha­sil olan işıq çox sə­mə­rə­li­dir. Alim­lər bu işıq nö­vü­nü təq­lid et­mək üçün il­lər­dir ki, ça­lı­şır.
İşıl­da­quş­lar­la ya­na­şı də­niz­də ya­şa­yan müx­tə­lif can­lı­lar, bö­cək­lər və baş­qa bir çox can­lı nö­vü də saç­dıq­la­rı işı­ğı öz­lə­ri ha­sil edir­lər. Hər bir işı­ğın ha­sil ol­ma for­ma­sı, is­ti­fa­də sa­hə­lə­ri, müd­də­ti və ha­sil edi­lən işı­ğın cin­si ki­mi xü­su­siy­yət­lə­ri çox fərq­li­dir. Və bun­la­rın hər bi­ri mö­cü­zə­dir.
Bu can­lı­la­ra işıq ha­sil edə bi­lə­cək sis­te­mi ve­rən, bu sis­tem­lə­rin dai­mi ol­ma­sı­nı tə­min edən isə əl­bət­tə ki, can­lı­la­rın öz­lə­ri de­yil. Tə­sa­düf­lər nə­ti­cə­sin­də işıq əmə­lə gə­ti­rən bir sis­te­min can­lı­nın bə­də­nin­də mey­da­na gəl­mə­si müm­kün de­yil. Bun­dan əla­və, özün­dən işıq ve­rən can­lı­ya heç bir zə­rə­rin dəy­mə­mə­si ki­mi mü­kəm­məl bir qu­ru­lu­şun or­ta­ya çıx­ma­sı da müm­kün de­yil. İşıq sa­çan bü­tün can­lı­lar Al­la­hın yük­sək sə­viy­yə­də ya­rat­ma­sı­nın də­lil­lə­rin­dən­dir. Al­lah son­suz elm, ağıl və qüd­rə­ti­nin də­lil­lə­ri­ni bi­zə ya­rat­dı­ğı can­lı­lar va­si­tə­si­lə gös­tə­rir. Ey­ni za­man­da bü­tün bun­lar Rəb­bi­mi­zin di­lə­mə­sin­dən sa­va­yı in­san­la­rın nə qə­dər ça­lış­sa da tə­bi­ət­də­ki qü­sur­suz me­xa­nizm­lə­ri ya­rat­ma­ğa güc­lə­ri­nin yet­mə­yə­cə­yi­ni xa­tır­la­dır.

sevdaismayilova haqqında

Mən İsmayılova Sevda Faiq qızı 12.02.1977 anadan olmuşam.İsmayıllı şəhər 3nömrəli tam orta məktəbi 1994-cü ildə bitirib həmin ildə Bakı Dövlət Universitetinin biologiya fakultəsinə daxil olmuşam. 1998-ci ildə ali məktəbi bitirib 1il 3nömrəli tam orta məktəbdə biologiya müəllimi işləmişəm. Hal hazırda 7nömrəli tam orta məktəbdə biologiya müəllimi və Rayon Təhsil şöbəsində biologiya metodisti kimi çalışıram.
Bu yazı Zoologiya kateqoriyasında dərc edildi. Daimi bağlantını seçilmişlərinizə əlavə edin.

Cavab qoy